مدل اعتقاد بهداشتی (Health Belief Model - HBM)
مدل اعتقاد بهداشتی، یک چارچوب نظری است که به تبیین رفتارهای بهداشتی افراد می‌پردازد. این مدل در دهه 1950 توسط روانشناسان اجتماعی توسعه یافت و در زمینه‌های مختلفی از جمله بهداشت عمومی و آموزش بهداشت به کار می‌رود.
این مدل بر اساس چندین متغیر کلیدی ساخته شده است که به طور مستقیم بر تصمیم‌گیری‌های بهداشتی افراد تأثیر می‌گذارند. این متغیرها شامل موارد زیر هستند:
۱. درک آسیب‌پذیری
افراد باید احساس کنند که در معرض خطر بیماری یا مشکل بهداشتی قرار دارند. اگر شخصی باور داشته باشد که ممکن است به یک بیماری خاص مبتلا شود، احتمالاً اقداماتی برای پیشگیری خواهد کرد.
۲. درک شدت بیماری
تصور اینکه بیماری می‌تواند عواقب جدی داشته باشد، بر رفتار فرد تأثیر می‌گذارد. اگر شخصی باور کند که بیماری می‌تواند زندگی‌اش را تحت تأثیر قرار دهد، احتمالاً اقدامات احتیاطی بیشتری انجام می‌دهد.
۳. مزایای اقدام
افراد باید باور داشته باشند که اقداماتی که برای بهبود سلامتی خود انجام می‌دهند، سودمند هستند. اگر شخصی از مزایای یک روش یا درمان آگاه باشد، احتمال بیشتری دارد که آن را امتحان کند.
۴. موانع اقدام
این متغیر به موانع و چالش‌هایی اشاره دارد که ممکن است فرد را از اقدام باز دارد. این موانع می‌توانند شامل هزینه، زمان، یا ترس از عوارض جانبی باشند.
۵. تحریکات
تحریکات یا عوامل محرک، می‌توانند شامل یادآوری‌ها، مشاوره‌ها یا تجربیات شخصی باشند که افراد را به سمت اقدامات بهداشتی هدایت می‌کنند.
مدل اعتقاد بهداشتی به پژوهشگران و متخصصان بهداشت کمک می‌کند تا به درک بهتری از چگونگی رفتارهای بهداشتی افراد برسند. با استفاده از این مدل، می‌توان برنامه‌های آموزشی و مداخلات بهداشتی مؤثرتری طراحی کرد تا مردم را به اتخاذ رفتارهای سالم ترغیب کند.
در نهایت، این مدل به ما نشان می‌دهد که چگونه تفکرات و احساسات ما بر انتخاب‌های بهداشتی‌مان تأثیر می‌گذارد و چرا برخی افراد بیشتر از دیگران به اقداماتی در راستای حفظ سلامتی خود می‌پردازند.
